LEV NIKOLAYEVICH GUMILYOVNING “QADIMGI TURKLAR” ASARIDA KOʻKTURKLAR YODGORLIKLARI XUSUSIDA

Abstract

Turkiy xalqlarning kelib chiqishi va tarixi ustida ko‘plab olimlar o‘z ilmiy izlanishlarini olib borganlar shulardan biri Lev Nikolayevich Gumilyovdir. U etnolog,turkolog,tarix fanlari doktori,  professor, Rossiya tabiiy fanlar akademiyasi a’zosi sifatida faoliyat yuritgan.L.N.Gumilyov oʻzining “Qadimgi Turklar” asari orqali turkiy xalqlarning etnik tarixini yoritgan. Bu ma’lumotlardan foydalanib ushbu  maqolada koʻkturklarning yozma yodgorliklari Kultegin, Bilkaqoon, oʻrxun matnlari, Toʻnyuquq bitigi, Oʻngin bitigtoshi haqida soʻz yuritiladi.Kultegin bitiktoshi matnida  moziyga chekinish, beklar va xalqqa oʻgit hamda umuman matnlarning kichigi va ulug‘ining dastur xususiyatiga egaligi ana shular bilan izohlanadi. Bu matn Kultegin oʻlimidan 14 yil oldin tayyorlangan boʻlib, unga Kulteginga tegishli qabrtosh bitigi qoʻshilgan, xolos. Matnning oʻziga qayta ishlanmaydigan bir badiiy asar sifatida qaralgan boʻlsa kerak. Bundan shuni bilish  mumkinki, xalqqa murojaat Bilkaqoonga yaxshi samara keltirdi: u xalq orasida shuhrat qozondi, aks holda matn toshga oʻyib abadiylashtirishdan oldin yangilanardi va toʻldirilardi.